πρώην ηγούμενος της μονής του Μεγάλου Μετεώρου Πολύκαρπος Ραμμίδης στο βιβλίο του «Τα Μετεωοα». που εκδόθηκε το 1882, αναφέρει, χωρίς όμως να παραπέμπει σε κάποια πηγή που να τεκμηριώνει τα λεγάμενα του, πως ο βράχος του Ρουσάνου πρωτοκατοικήθηκε το 138S απο κάποιον ιερομόναχο Νικόδημο και τον συνασκητη του Βενέδικτο, οι οποίοι ζήτησαν την άδεια του πρώτου της Σκητεως των Σταγων και οικοδόμησαν στο βράχο ναό της Μεταμορφωσεως του Σωτηρος. Στη συνέχεια όμως, για δυο αιώνες δεν έχουμε άλλη αναφορά στη μονή αυτή και ο βράχος έμεινε έρημος και ακατοίκητος. «Ό σκόπελος ούτος κατωκήθη το πρώτον ύπο τον Νικοδήμου ίερομονάχου έχοντος και οπαδόν Βενέδικτο κατά το έτος 13S8 μ.Χ. Όστις τή άδεια τού καθηγουμένου των Μετεώρων. έκτισε τον ναό όνόματι τής τού Σωτηρος Μεταμορφωσεως, άλλά μετά παρέλευση δύο καί επέκεινα αιώνων, συνεπεία διαφόρων ηεριπετειώχ’ και δυστυχημάτων άτινα δεν μάς παρουσιάζει ή ιστορία έμεινεν αυτή έρημος καί άκατοίκητος μη σώζουσα ειμή μικρά τινα ερείπια ώς σημεία αρχαίας ακμής.»
Κτίτορες της μονής θεωρούνται οι αυταδελφοι γιαννιώτες ιερομόναχοι Ιωάσαφ και Μάξιμος, οι οποίοι μιμηθηκαν το παράδειγμα των συμπατριωτών τους Νεκταρίου και Θεοφάνη των Αψαράδων, των κτιτορων της ιερας μονής Βαρλααμ, που απο το 1510 είχαν εγκατασταθεί στη Λιθοπολη των Στάγών.
Ανάμεσα Λοιπόν στα ετη 1527 και 1529 ζητησαν απο τον τοποτηρητη της επισκοπής Σταγων μητροπολίτη Λαρισης Βησσαρίωνα Β' και απο τον ηγούμενο της μονής του Μεγαλ ο υ Μετεωρου και έλαβαν την άδεια να εγκατασταθούν και να μονάσουν σε κάποιον απο τους μετεωριτικους βράχους. Τους παραχωρηθηκε τότε ο Λίθος του Ρουσανου.
Στο Λεγόμενο «Σύγγραμμα Ιστορικόν» η «Χρονικόν των Μετεώρων», συνοδική πράξη που συντάχτηκε Λίγο μετά το έτος 1529, το μοναστήρι του Ρουσάνου χαρακτηρίζεται «ήρημωμένον τών κατοίκων» (έρημο από κατοίκους, χωρίς μοναχούς). Πρόκειται, μάλλον, για τους πρώτους χρόνους κατά τους οποίους εγκαταστάθηκαν εκεί και ζουσαν μονοί τους οι δυο αδελφοι ιερομόναχοι, όταν ακόμη δεν είχαν αποπερατωθεί τα κτισματα της μονής και δεν είχε οργανωθεί και αναπτυχθεί η νεα μοναστική αδελφότητα. Για τα κτίρια της μονής που υπήρχαν πάνω στο βράχο αυτή την εποχή δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα. Το βέβαιο είναι πως όταν ανέβηκαν στο βράχο ο Ιωάσαφ και ο Μαξιμος υπήρχαν σε αξιοθρήνητη κατάσταση, κατεστραμμένα απο την εγκατάλειψη και την φθορά του χρόνου, το αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Κυρίου καθολικό και κάποια άλλα βοηθητικά κτισματα του 13ου και 14ου αιώνα, όπως αναφερεται στο διαθηκικο γράμμα.
Μόλις εγκαταστάθηκαν εκεί, σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο κείμενο της διαθήκης τους, ανέπτυξαν ιδιαίτερη οικοδομική δραστηριότητα. Ξαναεκτισαν εκ θεμελίων’ το παλαιό εγκαταλειμμένο και ερειπωμένο καθολικό της μονής, τον ιερό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Της εξασφάλισαν κτηματική περιουσια και οικοδόμησαν κελιά και άλλους βοηθητικούς χώρους. Την εφόδιασαν με ιερά σκεύη, άμφια, χειρόγραφα βιβλία και άλλα εκκλησιαστικά κειμήλια, προσθεσαν στα περιουσιακά στοιχεία της μονής κτήματα, μετόχια και ζώα, και την οργάνωσαν σε κοινόβιο, τις τυπικές διατάξεις του όποιου περιέλαβαν στη διαθήκη τους. Τέλος, καθόρισαν τις σχεσεις και τις υποχρεώσεις της μονής προς τον επίσκοπο Σταγων και προς τον ηγούμενο της μονής του Μεγάλου Μετεώρου, ο οποίος θα είχε μόνο πνευματική δικαιοδοσία και εποπτεια στη μονή.
«Για τις οικοδομικές και άλλες δραστηριότητες που ανέπτυξαν πάνω στο βράχο τον Ρουσάνου οι νέοι κτίτορες της μονής είναι φανερό ότι απαιτήθηκαν σεβαστά χρηματικά ποσά. Δε γνωρίζομε τον τρόπο πον τα εξοικονόμησαν. Πιθανόν και οι ίδιοι να διέθεταν κάποια περιουσία, όπως και οι συμπολίτες και συγχρονοί τους, κτίτορες της γειτονικής Μονής Βαρλαάμ, αδελφοί ιερομόναχοι Αψαράδες.
Οπωσδήποτε όμως θα εξασφάλισαν και την οικονομική υποστήριξη τοπικών αρχόντων και παραγόντων κα θώς και δωρεές ευσεβών Χριστιανών» To 1545 συνέταξαν τη διαθήκη τους έχοντας ως υπόδειγμα και προσαρμόζοντας στα δεδομένα και στην οικοδομική ιστορία της Μονής Ρουσάνου την ανάλογη διαθήκη, γραμμένη κατά το έτος 1534/35, του μητροπολίτη Λαρισης Βησσαρίωνος Β-, του κτιτορα της Μονής Δουσικου, καθώς και σχετική διαθήκη του 1541 των κτιτορων της μονής Βαρλαάμ. Νεκτάριου και Θεοφάνη. Χαρακτηρίζεται «βεβαιωτικόr τε καί διατακτικόν γράμμα και διαθήκης ά\•απληρωτικο\'» (στ. 53).
Η διαθήκη αποτελεί επίσημο και μοναδικό ντοκουμέντο για την ανοικοδόμηση και τη γενικότερη ιστορία της Μονής Ρουσάνου. Πρόκειται για το ειλητο με αριθμό 1465 της Εθνικήν Βιβλιοθήκη Αθηνών γραμμένο σε περγαμηνη. που το 1882 μαζί με άλλα μετεωρικά χειρόγραφα αφαιρεθηκαν απο τα μοναστήρια των Μετεώρων και μεταφέρθηκαν κατ' εντολή τής τότε κυβέρνησης στην Αθήνα.
Δεν ε ιναι γνωστός ο χρόνος του θανάτου των δυο κτιτορων. Πάντως είναι αναμεσα στα έτη 1545 που συνέταξαν τη διαθήκη τους και 1560 γιατί το Νοέμβριο του έτους αυτού, όπως μαρτυρεί σχετική επιγραφη. τελείωσε η τοιχογράφηση του καθολικού της μονής και ηγούμενός της μνημονεύεται ο ιερομόναχος Αρσένιος.
Η ορθοδοξη εκκλησία τιμά τους Ιωάσαφ και Μάξιμο ως άγιους και εορτάζει την μνήμη τους στις 7 Αύγουστου, την επομένη δηλαδη του εορτασμού της Μεταμορφωσεως του Κυρίου. Ο κοινός εορτασμός των δυο αγίων φανερώνει αφ’ ενός μεν την άγνοια του ακριβούς χρόνου θανάτου των δυο ανδρών, που σημαίνει οτι η καθιέρωση της τιμής τους είναι μεταγενέστερη, αφ' ετερου δε την άμεση σχέση των δυο Πάτερων με την ανέγερση και ανασύσταση της μονής.
Η ακολουθία των όσιων κτιτορων Ιωασαφ και Μαξιμου είναι πλήρης ακολουθία, ποίημα του αγιορείτου μονάχου Αθανασίου Σιμωνοπετρίτου, που ψάλλεται στα κτιτορικά της μονής την 7η Αυγούστου μαζί με τα μεθεόρτια της Μεταμορφωσεως