'Ιερά Μονή Σταγιάδων βρίσκεται στήν ανατολική πλευρά τοΰ ομώνυμου χωρίου τής επαρχίας Καλαμπάκας στήν περιοχή Χασίων, πολύ κοντά στά σύνορα με τό νομό Γρεβενών, σε άπόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων άπό τήν Καλαμπάκα καί 50 χιλιομέτρων άπό τά Τρίκαλα.
'Υψώνεται στήν άκρη ενός κατάφυτου λόφου σε ύψόμετρο 750 περίπου μέτρων άπό τήν έπιφάνεια τής θάλασσας.

Ό ορίζοντας είναι άνοικτός καί ή θέα πολύ όμορφη.

Τό καθολικό τής Μονής φέρει τό όνομα τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου. Είναι μακρόστενος, βυζαντινού ρυθμού μέ έξαγωνικό τρούλο. Άποτελεϊται άπό τρία τμήματα: Τόν κυρίως ναό, τό νάρθηκα καί τόν έξωνάρθηκα.
Ό έξωνάρθηκας είναι κατασκευασμένος τό 1906, σύμφωνα μέ έπιγραφή πού ύπάρχει στό ναό. Είναι δέ άνοικτός καί άπό τις δύο πλαϊνές πλευρές.

Ό νάρθηκας ή πρόναος ή λιτή είναι μεγαλύτερος άπό τόν κυρίως ναό καί άποτελεΐ μεταγενέστερη προσθήκη (πιθανότατα τού ΙΕΓ αίώνος). Είναι άγιογραφημένος καί άπό τις τέσσερις πλευρές άπό τόν άγιογράφο Μιχαήλ έπί ήγουμένου Παρθενίου, σύμφωνα μέ όσα άναφέρονται σέ δυσανάγνωστη έπιγραφή μέσα στόν πρόναο, όπου άναφέρεταιή ήμερομηνία 28 Δεκεμβρίου χωρίς όμως τό έτος.

Ό κυρίως ναός είναι πολύ παλαιός, χωρίς νά αναφέρεται ό χρόνος τής άνεγέρσεώς του. Είναι μικρός σέ μέγεθος, άλλά τό ξυλόγλυπτο τέμπλο, οϊ τοιχογραφίες καί τό λιγοστό φως πού εισέρχεται άπό δύο ψηλά παράθυρα τόν κάνουν πολύ κατανυκτικό.

Το συγκρότημα τής Μονής περιλαμβάνει διάφορα κτίρια τριγύρω, στό κέντρο βρίσκεται τό καθολικό. Στό κέντρο τής νότιας πτέρυγας ύπάρχει έπιγραφή σκαλιστή σέ πέτρα, στην οποία άναφέρεται ότι τό κτίσμα αυτό έγινε τό έτος 1859 έπί ήγουμενίας Χριστοφόρου ίερομονάχου. Ή ϊδια πτέρυγα άνεκαινίσθη τό 2007.
Ή βορειοδυτική πτέρυγα άνηγέρθη έκ βάθρων τό 1966 έπί ήγουμενίας Γενναδίου ίερομονάχου καί Μητροπολίτου Διονυσίου. Ή νότια πτέρυγα άνεκαινίσθη έκ βάθρων μέ τήν έγκατάσταση τής γυναικείας άδελφότητας, έπί ήγουμενίας Θεονύμφης μοναχής καί Μητροπολίτου Τρίκκης Σεραφείμ. Ή ϊδια πτέρυγα, καταστραφεΐσα άπό τό σεισμό τό 1995, άνεκαινίσθη έκ βάθρων τό 2008. Ό ξενώνας άνηγέρθη τό 1976 έπί ήγουμενίας Θεονύμφης μοναχής καί Μητροπολίτου Στεφάνου.

Όλοι οί έσωτερικοί τοίχοι τού καθολικού (κυρίως ναός, ιερό βήμα, νάρθηκας) είναι καλυμμένοι άπό τοιχογραφίες, πού είχαν μαυρίσει άπό τήν πολυκαιρία καί τήν αιθάλη. Τό 2010 έγινε μιά μεγάλη προσπάθεια καθαρισμου καί συντήρησης τών άγιογραφιών τού καθολικού. Άποκαλύφθηκαν τρία στρώματα άγιογραφιών. Μέ τήν ολοκλήρωση των έργασιών άναδείχθηκαν οί εικόνες καί τό έσωτερικό τού ναού πήρε μιά θαυμάσια φωτεινή όψη.

Στην άνατολική πλευρά τού νάρθηκα είναι ιστορημένη ή Θεοτόκος καί ή Δευτέρα Παρουσία τού Χριστού. Στις άλλες πλευρές τού νάρθηκα είναι ζωγραφισμένες εικόνες άπό μαρτύρια Άγιων, παραστάσεις άπό τήν Παλαιά Διαθήκη καί οί Χαιρετισμοί τής Παναγίας.
Στό έσωτερικό τού τρούλου δεσπόζειή μορφή τού Παντοκράτορα, ό όποιος μέ μεγαλόπρεπο καί σοβαρό ύφος παρακολουθεί τούς χριστιανούς καί τούς εύλογεΐ μέτό δεξί Του χέρι.

Ή εικόνα τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου κατέχει δεσπόζουσα θέση στά δεξιά τού τέμπλου. Ή σύνθεση περιλαμβάνει φυσικά τήν Θεοτόκο κεκοιμημένη στό νεκροκρέββατο καί πίσω της τούς Αποστόλους συναχθέντες άπό τά πέρατα τής γής. Μπροστά της υπάρχει ένας άγγελος μέ ξίφος στό χέρι καί ό 'Ιουδαίος Ίεφωνίας μέ κομμένα τά χέρια στούς καρπούς. Τιμωρήθηκε γιά τήν άσεβή ένέργειά του νά άνατρέψει τό νεκρό σώμα τής Παναγίας. Στό βάθος τής εικόνας διακρίνονται δύο κτίρια. Τό ένα συμβολίζει τήν Γεθσημανή καί τό άλλο τόν κόσμον όλον.

ΤΑ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ

Εκτός άπό τό καθολικό έχουν κτιστεί επί ηγουμενίας Θεονύμφης μονάχης καί Μητροπολίτου Σεραφείμ καί άλλοι μικρότεροι ναοί, τά παρεκκλήσια. Χρησιμοποιούνται γιά τίς λατρευτικές ανάγκες των μοναχών ή όταν οί έκκλησιαζόμενοι είναι λίγοι.

Τίμιου Προδρόμου. Βρίσκεται στόν εσωτερικό χώρο τής δυτικής πλευράς πάνω άπό την κεντρική είσοδο. Κτίστηκε τό 2000 καί είναι πλήρως άγιογραφημένο.

Ταξιαρχών καί'Αγίων Νεομαρτύρων μετά άπό τήν άλωση της Πόλης. Βρίσκεταιστό κοιμητήριο. Κτίστηκε τό 2003.Άγιογραφήθηκετό 2006 άπό τόν Εύθύμιο Μπερδεμπέ, ό όποιος έχει άγιογραφήσει όλα τά παρεκκλήσια τής Μονής. Στόν ύπόγειο χώρο ύπάρχει τό παρεκκλήσι τής Άναλήψεως τού Σωτήρος, καθώς καί οστεοφυλάκιο.

Ἁγίου Παρθενίου, επισκόπου Λαμψάκου τοϋ θαυματουργού. Βρίσκεται στήν άνατολική πλευρά, στήν προέκταση τής τράπεζας. Κτίστηκε καί άγιογραφήθηκε τό 2009.

ΤΑ ΙΕΡΑ ΛΕΙΨΑΝΑ

Στό Μοναστήρι φυλάσσονται ιερά λείψανα 'Αγίων τής Εκκλησίας μας πρός αγιασμό καί εύλογία τών μοναχών καί τών προσκυνητών τής Μονής. Τά ιερά λείψανα είναι τού Αγίου Τρύφωνος, τού 'Αγίου Μοδέστου, τού Άγιου Κηρύκου, τού Αγίου Σέργιου, τού Αγίου Φωκά, τού Αγίου Αρσενίου τού Καππαδόκου, τού Αγίου Παντελεήμονος, τής Άγιας Παρασκευής, τού Αγίου Παρθενίου, τού Αγίου Λουκά Συμφερουπόλεως κ.ά.

ΤΑ ΔΙΑΚΟΝΗΜΑΤΑ

Ως γνωστόν βασικό έργο τών μοναχών είναι ή προσευχή. Οί μοναχές έκτος άπό τίς καθημερινές άκολουθίες, άσχολοΰνται μέ τήν ευπρέπεια τής Μονής, καθώς καί μέ διάφορα έργόχειρα, όπως κατασκευή καθαρών κεριών, σταυρών, κομποσκοινιών, παραδοσιακών ζυμαρικών κ.τ,λ

Η ΒΙΒΛΙΟΟΘΗΚΗ

Η Μονή διαθέτει βιβλιοθήκη μέ 2.500 περίπου τόμους βιβλίων κυρίως θρησκευτικού περιεχομένου. Βρίσκεται σήμερα (άρχές 2014] σέ φάση ήλεκτρονικής καταγραφής τών βιβλίων καί γενικότερης οργάνωσης.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Ή'Ιερά Μονή Κοιμήσεως τής Θεοτόκου Σταγιάδων είναι ένα άπό τά αρχαιότερα μοναστήρια τής Ελλάδος, άφοΰ ή 'ίδρυσή της ανάγεται στό έτος 1004. Τά γραπτά στοιχεία άναφορικά με τήν "ίδρυση τής Μονής είναι λιγοστά. Ωστόσο ύπάρχει ένα έγγραφο τής Μονής πού εστάλη τό 1800 άπό τόν ήγούμενο Χριστόφορο στό Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, όπου μεταξύ άλλων άναφέρεται: "Τό ιερόν τούτο μοναστήριον τεθεμελίωται ύπό των άοιδίμων κτητόρων κατά τό σωτήριον έτος 1004”.

Αρχικά έπρόκειτο νά κτιστεί στό βράχο πού βρίσκεται λίγο πριν τό Μοναστήρι, όπου ύπάρχουν ίχνη θεμελίων.

Όμως ή εικόνα τής Παναγίας, πού τοποθέτησαν οί κτίτορες στόν βράχο, με θαυμαστό τρόπο μετακινήθηκε στόν χώρο, όπου τελικά κτίστηκε τό Μοναστήρι. Καί αύτό δεν συνέβη μόνο μία φορά. Τό γεγονός θεωρήθηκε ένδειξη γιά τό πού έπρεπε νά κτιστεί τό Μοναστήρι.

Συμπληρώνονται λοιπόν 1010 έτη ζωής καί παρουσίας. Ή ιστορία του είναι μεγάλη καί ένδιαφέρουσα. Μάλιστα τό έτος 2004 γιορτάστηκε μέ έπίσημο καί πανηγυρικό τρόπο άρχιερατεύοντος τού Σεβασμιωτάτου κ.Σεραφείμ ή χιλιοστή έπέτειος μέ τήν παρουσία τού τότε άρχιεπισκόπου κυρου Χριστοδούλου καί τού τότε Προέδρου τής Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου.

Σύμφωνα μέ προφορικές παραδόσεις τό Μοναστήρι όλους αύτούς τούς δέκα αιώνες λειτούργησε άδιάλειπτα ώς άνδρικό μέχρι τό 1968. Τελευταίος ήγούμενος ήταν ό μοναχός Γεννάδιος Βαδέλας [1909-1984).

Τό1968 μέ ένέργειες τού Μητροπολίτου κυρου Διονυσίου μετατράπηκε σέ γυναικείο. Τό φθινόπωρο τού ίδιου έτους έγκαταστάθηκε ή πρώτη έπταμελής γυναικεία άδελφότητα μέήγουμένη τήν όσιοτάτη γερόντισσα Θεονύμφη Κανταρτζή [1922 - 2013). Οί μοναχές έν μέσω ποικίλων δυσκολιών κατάφεραν μέ τήν έργατικότητα καί έπιμέλειά τους νά άνακαινίσουν τά παλαιά κτίρια, νά τά γλιτώσουν άπό τή φθορά τού χρόνου, νά έπουλώσουν τίς πληγές άπό τό σεισμό τού 1995 καί έτσι νά μεταμορφώσουν τό Μοναστήρι. Εκτός άπό τήν άνακαίνιση τών παλαιοτέρων κτισμάτων, έχουν κτίσει καινούργια παρεκκλήσια. Τελευταία έχει άρχίσει καί βρίσκεται σέ έξέλιξη ή κατασκευή έξωτερικοΰ αύλόγυρου μέ έντυπωσιακή έξώθυρα.